Özel Eğitim Nedir?

Ortalama öğrenci özelliklerinden önemli ölçüde farklılaşan öğrencilere sağlanan, 
bireysel olarak planlanmış ve bireyin bağımsız yaşama olasılığını en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen eğitim hizmetlerinin bütünüdür. 

Özel Eğitimin Amaçları

Özel eğitim, Türk millî eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin; 

  • Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş birliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir vatandaş olarak yetişmelerini, 
  • Toplum içinde bağımsız yaşamaları ve kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmelerine yönelik temel yaşam becerilerini geliştirmelerini, 
  • Uygun eğitim programları ile özel yöntem, personel ve araç-gereç kullanarak eğitim ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve meslek alanlarına ve hayata hazırlanmalarını amaçlar.

​

Özel Eğitim ve Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireyler

Özel eğitim; fiziksel, zihinsel, iletişimsel, sosyal ve duygusal gelişimlerindeki özellikler nedeniyle normal gelişimden farklılık gösteren ve normal eğitim-öğretimden yararlanamayan, kısmen yararlanan veya yararlandığı hâlde destek programları ile eğitimlerini devam ettirebilen bireyler için; özel olarak yetiştirilmiş personel tarafından ekip anlayışıyla sunulan özel yöntem ve araçlarla gerekirse özel mekanlarda her özel gereksinimli grup için farklı olarak geliştirilmiş özel programlarla verilen eğitimdir (Baykoç Dönmez, 2010). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre özel eğitim; özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir. 

Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireyler, doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrasında, gelişim sürecinde oluşan çeşitli nedenlere bağlı olarak; bilişsel, dil, hareket, fizik, sosyal ve duygusal gelişimlerinde ölçme araçlarıyla ölçülebilen düzeyde yetersizlik, yavaşlama, gerileme veya ileride olma sonucunda yaşıtlarına göre farklı özellikler gösteren ve normal eğitim programlarından yararlanamayan, kısmen yararlanan veya yararlandığı halde destek programları ile eğitimlerini devam ettirebilen bireylerdir. (Baykoç Dönmez, 2009) 

​

​Özel gereksinimli bireyler genellikle şu gruplarda toplanmaktadır:

​Özel Eğitimde Temel Kavramlar

Özel eğitim ve özel gereksinimli bireyler açıklanırken birçok kavrama gerek duyulmaktadır. Bunların başında, zedelenme, yetersizlik, özür, engel, risk taşıma gelmektedir. 

Zedelenme: Bireyin psikolojik, fizyolojik, anatomik özelliklerinde geçici ya da kalıcı türden bir kayıp, bir yapı ya da işleyiş bozukluğu olması durumudur. (Özsoy, Özyürek ve Eripek, 1997) Örneğin; kulağın biyofiziksel yapısının bozuk olması bir zedelenmedir. 

Yetersizlik: Zihinsel, fiziksel, davranışsal ya da duyu organlarının zedelenmeye bağlı olarak tüm ya da kısmen işlevlerinde gözlenen kayıpların ortaya çıkardığı durumu ifade eder. (Ataman, 1997) 

Özür: Bedenin belli bir bölümünün ya da organın işlevlerini yeterince yerine getirememesi durumudur. (Kırcaali-İftar, 1998) 

Engel: Özürlü bireyin toplumsal yaşamın gereklerini yerine getirmede karşılaştırdığı sınırlılıklardır. (Kırcaali-İftar,1998) 

Risk taşıma: Halen bir yetersizliği belirlenemeyen ancak ileride yetersizlik gösterme şansı ya da olasılığı normalde beklenenden daha fazla olan çocukları ifade etmektedir. (Eripek, 2005) 

​

Bireylerin Özel Eğitime İhtiyaç Duymasına Yol Açan Nedenler

Özel gereksinimli bireylerin oluşmasına neden olan etmenler genelde üç ana bölümden oluşmaktadır. 

  •  Doğum öncesinde oluşan nedenler, 
  •  Doğum anında oluşan nedenler, 
  • oDoğum sonrasında oluşan nedenler

​

Doğum Öncesinde Oluşan Nedenler 

  • Genetik nedenler 
  • Kromozonal nedenler 
  • Doğuştan getirilen diğer nedenler 
  • Annenin yaşı 
  • Annenin kullandığı ilaçlar 
  • Annenin beslenmesi 
  • Annenin hamilelikte içki, sigara, alkol kullanması 
  • Annenin hamilelikte radyasyona maruz kalması 
  • Annenin geçirdiği ruhsal travmalar 
  • Annenin geçirdiği hastalıklar 
  • Akraba evlilikleri 
  • Anne ve baba arasındaki kan uyuşmazlığı 

Doğum Sırasında Oluşan Nedenler 

  • Erken doğum ve geç doğum 
  • Oksijen yetmezliği (anoksiya) 
  • Doktor/hemşire hataları 
  • Riskli ve zor doğum 
  • Aletli doğum 

​

Doğum Sonrasında Oluşan Nedenler 

  • Çocuğun geçirdiği bulaşıcı hastalıklar 
  • Enfeksiyonlar 
  • Fiziksel travmalar 
  • Ruhsal travmalar 
  • Çocuk istismarı 
  • Kazalar 
  • Doğal afetler 
  • Savaşlar 
  • Zehirlenmeler 
  • Yetersiz beslenme 
  • Tıbbi olarak yapılan yanlış teşhis ve müdahaleler